ÖZEL OKULLARDA TOKSİK LİDERLİK: YÖNETİCİ DAVRANIŞLARININ KURAMSAL VE KAVRAMSAL ANALİZİ
TOXIC LEADERSHIP IN PRIVATE SCHOOLS: THEORETICAL AND CONCEPTUAL ANALYSIS OF MANAGERIAL BEHAVIORS
Özet Görüntüleme: 39
/ 
PDF İndirme: 38
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.%2015094098Anahtar Kelimeler:
Özel Okul, Toksik Liderlik, Yönetici, Kuramsal Analiz, Kavramsal AnalizÖzet
Bu çalışma, özel okullarda görev yapan yöneticilerin sergileyebileceği toksik liderlik davranışlarını kuramsal ve kavramsal düzlemde inceleyerek, bu liderlik biçiminin eğitim örgütleri üzerindeki potansiyel etkilerine dikkat çekmeyi amaçlamıştır. Toksik liderlik, baskıcı, kontrolcü ve zarara yol açan tutum ve davranışlarıyla örgütsel yapıyı olumsuz etkileyen bir liderlik türüdür. Diğer liderlik biçimlerinden farklı olarak, toksik liderler kendi çıkarlarını ön planda tutar, çalışanların refahını ve örgütsel hedefleri geri planda bırakırlar. Bu liderlik anlayışında, lider yüceltilirken çevresi değersizleştirilir, hata kabul edilmez ve eleştiriler susturulmaya çalışılır. Liderin her kararının doğru olduğu algısı yaratılırken, çalışanlar üzerinde sürekli baskı kurulur. Toksik liderler örgütte korku, güvensizlik ve iletişim bozukluklarına neden olur. Çalışanların psikolojik sağlığı olumsuz etkilenir; stres, tükenmişlik ve işten ayrılma eğilimleri artar. Bu liderler başarının yalnızca kendi denetimleri altında gerçekleşmesini ister, aksi durumlarda süreci sabote etmeye kadar varan tutumlar sergileyebilirler. Çalışanlara özgürlük tanımaz, onları kontrol altında tutar ve uyumsuzluk gösterenleri sistem dışına iterler. Toksik liderliğin ortaya çıkmasında yalnızca liderin kişiliği değil, çevresinin tutumu da etkilidir. Çalışanların özgürlük bilincinin zayıf olması, liderin baskısını kabullenmeleri ya da direniş göstermemeleri bu süreci besleyebilir. Ayrıca zayıf kurum yapıları ve denetim eksikliği toksik liderliğe uygun ortam oluşturur. Toksik liderler farklı şekillerde ortaya çıkabilir: narsist, zorba, kontrol takıntılı veya pasif-agresif gibi özellikler taşıyabilirler. Ortak noktaları ise örgütsel sağlığa zarar vermeleridir. Bu nedenle liderlik seçimlerinde yalnızca yönetsel yeterlilik değil, etik değerlere bağlılık, empati ve şeffaflık gibi insani nitelikler de göz önünde bulundurulmalıdır.
Referanslar
Appelbaum, S.H., & Roy-Girard, D. (2007). Toxins in the Workplace: Affect on Organizations and Employees, Corporate Governance: The International Journal Of Business In Society, 7(1), 17-28.
Aronson, E., Wilson, T., & Akert, R. (2018). Sosyal psikoloji. Kaknüs Yayınları.
Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
Demirel, E.T., Yatkın, A., Düşükcan, M., Derin, N., Çakınberk, A. ve Güven, M. (2013). Vatandaşların belediye hizmet kalitesi algılamaları üzerinde belediye başkanlarının liderlik (hükümdar/hizmetkâr) özelliklerinin belirleyiciliği: TRB-I bölgesi örneği, Çağdaş Yerel Yönetimler, 22(2), 45-81.
Dobbs, J. M. (2014). The relationship between perceived toxic leadership styles, leader effectiveness, and organizational cynicism. University of San Diego, School of Leadership and Education Sciences.
Eğinli, A.T. ve Bitirim, S. (2008). Kurumsal başarının önündeki engel: Zehirli (toksik) iletişim. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 5(3), 124-140.
Ferris, G. R., Zinko, R., Brouer, R. L., Buckley, M. R., & Harvey, M. G. (2007). Strategic bullying as a supplementary, balanced perspective on destructive leadership. The Leadership Quarterly, 18(3), 195-206.
Flynn, G. (1999). Stop toxic managers before they stop you. Workforce, 44-46.
Goldman, A. (2006). High toxicity leadership: borderline personality disorder and the dysfunctional organization. Journal of Managerial Psychology, 21(8), 733-746.
Green, J.E. (2014). Toxic leadership in educational organizations. Education Leadership Review, 15(1), 18-33.
Harvey, M., Treadway, D., & Heames, J. (2007). The occurrence of bullying in global organizations: A model and issues associated with social/emotional contagion. Journal of Applied Social Psychology, 37(11), 2576-2599.
Holderied, A. (2006). Poor Leadership and the Toxic Environment. The Electronic Library Support Staff Journal, 13(2), 71-86.
İzgüden, D., Eroymak, S. ve Erdem, R. (2016). Sağlık kurumlarında görülen toksik liderlik davranışları: Bir üniversite hastanesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 262-276.
Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik [Yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
Koç, O., Bozkurt, S., Taşdemir, D. D. ve Günsel, A. (2022). The moderating role of intrinsic motivation on the relationship between toxic leadership and emotional exhaustion. Frontiers in Psychology, 13, 1047834.
Lipman-Blumen, J. (2005a). The allure of toxic leaders: Why we follow destructive bosses and corrupt politicians-and how we can survive them. Oxford University Press.
Lipman-Blumen, J. (2005b). Toxic leadership: A conceptual framework. Encyclopedia of Executive Governance.
Lipman-Blumen, J. (2005c). Toxic leadership: When grand illusions masquerade as noble visions. Leader to Leader, 2005(36), 29-36.
Lipman-Blumen, J. (2010). Toxic Leadership, (in political and civic leadership: A reference Handbook), Ed. Richard A. Couto Sage Publication.
Lubit, R. (2004). Coping with toxic managers, subordinates and other difficult people: Using emotional ıntelligence to survive and prosper. Pearson Education.
Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
Ordu, A. ve Çetinkaya, H. (2018). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 15-28.
Padilla, A., Hogan, R., & Kaiser, R. B. (2007). The toxic triangle: Destructive leaders, susceptible followers, and conducive environments. The Leadership Quarterly, 18(3), 176-194.
Paris-Duehn, S.L. (2008). Purposeful cultural changes at an alternative high school: A case study [Doktora tezi]. Washington State University.
Paunonen, S.V., Lönnqvist, J.E., Verkasalo, M., Leikas, S., & Nissinen, V. (2006). Narcissism and emergent leadership in military cadets. The Leadership Quarterly, 17(5), 475-486.
Reed, G. E. (2004). Toxic leadership. Military Review, July-August, 67-71.
Reyhanoğlu, M. ve Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetikler mi?, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
Sanders, M.G. (2005). A First Year Principal’s Attempt To Reshape A Toxic School Culture [Doktora tezi]. Purdue Üniversitesi.
Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale. [Yüksek lisans tezi]. University of Maryland.
Schmidt, A. A. (2014). An examination of toxic leadership, job outcomes, and the impact of military deployment [Doktora tezi]. University of Maryland.
Şimşek, M.Ş. (2008). Yönetim ve organizasyon. Adım Yayınları.
Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43(2), 178-190.
Tepper, B.J. (2007). Abusive supervision in work organizations: Review, synthesis, and research agenda. Journal Of Management, 33(3), 261-289.
Vreja, L.O., Balan, S., & Bosca, L.C. (2016). An Evolutionary Perspective on Toxic Leadership, Management and Economics Review, 1(2), 217-228.
Walton, M. (2007). Leadership toxicity an ınevitable affliction of organisations? Organisations & People, 14(1), 19-27.
Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Quorum Books.
Williams, C.D.F. (2005). Toxic Leadership In The US Army, Army War Coll Carlisle Barracks Pa, USA.
Wilson-Starks, K.Y. (2003). Toxic leadership. Transleadership, www.transleadership.com.
Woestman, D.S., & Wasonga, T.A. (2015). Destructive leadership behaviors and workplace attitudes in schools, NASSP Bulletin, 99(2), 147-163.
Wolor, C. W., Ardiansyah, A., Rofaida, R., Nurkhin, A. ve Rababah, M. A. (2022). Impact of toxic leadership on employee performance. Health Psychology Research, 10(4), 1-10.
Zagross, H., & Zarei, J. (2016). Relationship between toxic leadership and job stress of knowledge workers. Studies in Business and Economics, 11(3), 84-89.
İndir
Yayın Tarihi
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Usbilim Sosyal Bilimler Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
